Rezene, sarı çiçekleri olan ve meyan köküne benzer bir tada sahip uzun yıllardır yetiştirilen bir bitkidir. Rezene, Absinthe ve diş macunu gibi likörlerin ana bileşenidir. Ayrıca birçok farklı gıda ürününe lezzet katmak için kullanılır. Rezene bitkisinin tüm kısımları, çiçekler, soğan ve tohumlar dahil olmak üzere yeme-içmede ve bazı tıbbi ürünlerin üretiminde kullanılabilir. Rezene çayı yapmak için sadece rezene tohumları ezilir ve demlenir. Rezene zengin bir vitamin ve mineral kaynağıdır. Nitekim yapılan araştırmalarda rezene tüketmenin bir takım potansiyel sağlık yararları ortaya çıkarılmıştır.
Rezene; havuç, maydanoz, kereviz ve dereotu ile yakın akraba olan Umbelliferae (Apiaceae) familyasının bir üyesidir. Rezene bitkisi gıda ve tıpta birçok geleneksel kullanıma sahiptir. Rezenenin kurutulan soğan ve yaprak kısımları yemeklerde, tohumları ise rezene çayında ve baharat olarak tüketilir.
Rezene sarı renkli çiçeklere sahip, hoş kokulu ve tek yıllık bir bitkidir. Geleneksel olarak hem tıbbi amaçlı hem de lezzet verici olarak kullanılmaktadır. Çekirdekleri hem baharat olarak değerlendirilmekte hem de uçucu yağ asitleri elde edilebilmektedir. Bu yağ asitleri bazı laksatif ilaçların içerisinde yer almakta ve sabun ve diğer kozmetik ürünlerde koku verici olarak kullanılmaktadır.
Rezenenin Besin Değeri Nedir?
Rezene soğanı iyi bir lif, potasyum, manganez ve C vitamini kaynağıdır. Ayrıca kalsiyum, demir, folat ve antioksidanlar lutein ve zeaksantin içerir.
Rezene tohumları da tipik olarak küçük miktarlarda (günde 1–1½ çay kaşığı) çayda veya hazır yiyeceklerde baharat olarak tüketilirken; potasyum, C vitamini, manganez, demir, kalsiyum ve folat içerir. Bunlara ek olarak 1 çay kaşığı rezene tohumu 33.8 mg çoklu doymamış omega-6 yağları, antioksidanlar kaempferol ve kersetin içerir.
Rezene Nasıl Tüketilir?
Rezene aşağıdakiler gibi birkaç farklı biçimde tüketilebilir:
- Rezene çayı demlenerek tüketilebilir. Rezene çayı ülkemizde rezenenin en yaygın kullanımlardandır.
- Ballarda veya şuruplarda
- Ticari olarak hazırlanmış kapsüller aracılığıyla kullanılabilir.
- Rezene yağ olarak kullanılabilir. Yağı, ezilmiş rezene tohumlarının damıtılmasıyla elde edilir. Konsantre yağlarda aroma ve lezzet güçlüdür. Yağı; çaya, çorbalara veya soslara lezzet katmak için az miktarda kullanılabilir. Yağı bunlarla birlikte kozmetikte ve kokularda da kullanılabilir.
- Tek başına çiğ olarak ya da bazı yemeklerde baharat olarak tüketilebilir. Özellikle salatalarda ve çorbalarda taze bir bitki olarak veya garnitür olarak kullanılabilir.
Rezene Çayı Nedir?
Rezene çayı, rezene bitkisinin tohumları kullanılarak yapılan bir tür bitki çayıdır. Rezene çayı; kas spazmlarını önlemeye ve rahatlatmaya, sindirimi iyileştirmeye, irritabl bağırsak sendromu, ishal, mide ekşimesi, gaz ve mide krampları gibi gastrointestinal sorunları tedavi etmeye yardımcı olabilecek lezzetli ve popüler bir çay çeşididir. Organik rezene çayı tercih edenler için kurutulmuş rezene tohumu kullanmak en iyisidir.
Çayı Neye İyi Gelir?
İçerdiği yağ asitleri sayesinde antidiyabetik ve antioksidan etkileriyle öne çıkar ve hücre hasarını önleme, yeni hücrelerin oluşumu ile yaşlanmayı geciktirici etki sağlama, vücudun bakteri ve mantar enfeksiyonları ile savaşmasına yardımcı olma ve kan pıhtısı oluşumunu engelleme gibi faydalar sağlar.
Vücudun enfeksiyonlarla savaşması, adet ve migren gibi ağrıları hafifletmesi, annede süt üretimini artırması, uyumayı kolaylaştırması ve sindirimi düzenlemeye yardım etmesi gibi faydaları ile bilinmektedir.
Çayının Faydaları
Sindirim sistemini ve bağırsak hareketlerini düzenlemeye yardım eder, hazımsızlık, gaz ve kabızlığa iyi gelir, anne sütünün salgılanmasını sağlar, kolik bebekler için spazm önleyicidir, adet kramplarını azaltır ve uyku kalitesini artırır.
Çayının faydaları şu şekilde listelenebilir:
- Bağırsak hareketliliğini artırarak kabızlığa iyi gelir
- Hazımsızlık, gaz ve mide şişkinliğini azaltır
- Kolik bebekler için semptomları hafifletebilir
- Hipertansiyonu yönetmeye yardım eder
- Rezene çayı tüketimi anne sütünü artırır
- Adet kramplarını azaltmaya yardım eder
- Doğal bir idrar söktürücüdür
- Metabolizmayı hızlandırarak kilo vermeye yardım eder
- Melatonin salgılanmasına yardım ederek uyku kalitesini artırabilir
- A, B, C ve D vitamini bakımından zengin bir bitki çayıdır
- Migren tipi baş ağrılarının azalmasına yardım eder
- Vücudun bakteri, mantar ve viral enfeksiyonlarla mücadele etmesine yardım eder
- Glokom ve katarakt gibi göz rahatsızlıklarının tedavisini destekler
- Diş çürüklerine karşı koruma sağlayabilir
- Cilde serinletici ve yatıştırıcı bir etki verip parlaklık sağlar
- Mide yanması ve ekşimesine iyi gelir
- İrritabl bağırsak sendromuna karşı koruyucudur
Bağırsakları düzenleyerek kabızlığa iyi gelir
Çayı, bağırsak hareketlerini düzenleyip temizleyerek bağırsak bozukluğuna bağlı kabızlığın giderilmesine yardım eder.
Sindirim sistemi sağlığını iyileştirir, mide şişkinliğini azaltır
Çayı sindirim sağlığını iyileştirerek mide şişkinliği, gaz ve krampları azaltıcı etki gösterebilir. Sindirim sisteminde kaslarının gevşemesini sağlayarak gaz, şişkinlik ve mide kramplarını azaltmaya yardım edebilir.
Adet kramplarına iyi gelir
Artan uterus kasılmaları, bir kadının adet döngüsü sırasında kramplara neden olur. Kasılmalar oksitosin ve prostaglandin hormonu tarafından uyarılır. Yapılan bazı araştırmalarda rezene yağının oksitosin ve prostaglandini inhibe ederek, adet sırasında uterus kasılmalarını ve ağrıyı azaltmaya bir nebze yardımcı olabileceği sonucu ortaya çıkmıştır. Ancak bu konuda daha fazla bilimsel araştırmaya ihtiyaç vardır.
Antibakteriyel özelliklere sahiptir
Antibakteriyel özelliklere sahip olan rezene tohumu özleri üç farklı bakteri türünü inhibe etmede (etkinliğinin önlenmesi) etkilidir.
Hipertansiyonu yönetmeye yardımcıdır
Tohumlarını çiğnemenin tükürüğün nitrit konsantrasyonunu artırabileceği saptanmıştır. Artan nitritler, vazorelaksasyon gibi diğer kalp-sağlıklı etkilerle birlikte anjiyogenezi veya yeni kan hücresi oluşum sürecini teşvik edebilir. Tohumları hipertansiyonu yönetmeye de yardımcı olabilir.
Spazm gidericidir
Rezenenin spazm önleyici etkiye sahiptir. Bu özelliği ile Bu nedenle kolik bebeklerde gaz kaynaklı ortaya çıkan semptomları hafifleterek bebeği rahatlatabilir.
Anne sütü üretimini artırır
Yetersiz süt temini emziren anneler için çok önemli bir endişe kaynağıdır. Araştırmacılar rezenenin galaktagog özelliklerini belirtiyor. Özellikle anetol rezenede bulunan fenkon ve estragol gibi süt üretimini uyaran bileşiklerdir.
Melatonin salgılar, uyku kalitesini artırır
İyi ve kaliteli bir uyku kişiyi daha iyi bir ruh haline sokmanın yanı sıra stresi azaltır, hafızayı geliştirir ve kan basıncını düşürür. Birçok sağlık problemi yetersiz uyku veya kaliteli uyku eksikliği ile bağlantılı olabilir. Bu bağlamda rezene uyku kalitesinin artmasına faydalı olabilir. Şöyle ki çayı vücutta önemli bir mineral olan bol miktarda magnezyum içerir. Magnezyum uykusuzluğun tedavisinde yararlı etkilere sahiptir. Ayrıca etkili bir fitoöstrojen olarak da bilinir. Fitoöstrojenler uyku verimliliğini arttırır ve uyku ile ilgili sorunların azaltılmasına yardımcı olur.
Kilo vermeyi destekler
Tohumları, sindirim süreci sırasında yağ moleküllerinin yakılmasına yardımcı olan sindirim enzimleri salgılar ve metabolizma hızını artırarak kilo vermeye yardımcı olur. Yine sindirim sürecini yavaşlatan diyet lifleri açısından çok zengindir. Bu duruma ek olarak, antioksidanların varlığı ile tohumları vücudun vitamin ve mineraller için emilim gücünü artırmaya yardımcı olur. Antioksidanların bir diğer avantajı, vücuttaki yağları ve karbonhidratları parçalamaya yardımcı olmaları ve fazla kilo almaktan kaçınılmaya yardımcı olmalarıdır.
Mide yanmasına iyi gelir
Rezenenin östrojen benzeri bileşikleri mide ekşimesi tedavisine yardımcı olma işlevine de sahiptir. Kronik olarak mide yanması şikayeti yaşayan kişiler için rezene çayından bir bardak içmek faydalıdır.
İdrar söktürücüdür
Çayı, vücuttaki toksinleri ve diğer zararlı sıvıları temizlemeye yardımcı olacak idrar söktürücü özelliklere sahiptir.
Vücudun enfeksiyonlarla savaşmasına yardım eder
Genellikle enfeksiyonlarla savaşmak için bitki çayları sıkça tüketilir. Zira bitki çayları vücuda bulaşıcı mikroorganizmalar tarafından üretilen toksinleri atmak için yeterli sıvı sağlayabilir. Çayı birçok bakteri, mantar ve viral enfeksiyonlarla mücadele etmeye yardımcı olabilir.
İrritabl bağırsak sendromuna karşı koruyucudur
Çayının birçok sağlık yararından biri de bağırsak sağlığı üzerindeki olumlu etkisidir. Çayı sindirimi destekler, kabızlığı, ishali ve karındaki şişkinliği gidermeye yardımcı olabilir.
Göz sağlığına iyi gelir
Tohumları, göz sağlığı için çok önemli olan A vitamini bakımından oldukça zengindir. Anti-inflamatuar etkilere sahiptir. Rezenenin anti-inflamatuar etkilere sahip olması özellikle iltihaplı gözler için yararlıdır. Yapılan araştırmalar, rezenenin glokom ve katarakt gibi diğer göz rahatsızlıklarının tedavisine de yardımcı olabileceğini gösterir.
Diş çürüklerine karşı koruma sağlayabilir
Tohumları diş çürüklerine karşı koruma sağlar. Rezenenin antibakteriyel etkileri ağızdaki mikropları yok edebilir.
Cildi canlandırır
Rezenenin düzenli tüketimi selenyum, kalsiyum ve çinko gibi mineraller sağlar. Bu mineraller, kan dolaşımındaki oksijen dengesini korurken hormonları dengelemek için çok önemlidir. Bu mineraller cilde serinletici ve yatıştırıcı bir etki vererek sağlıklı bir parlaklık sağlar. Tohumları ayrıca kızarıklık ve kuruluk gibi diğer cilt rahatsızlıklarının tedavisinde yardımcı olan çeşitli ayurvedik özellikler sunar.
Rezene Tüketmenin Yan Etkileri Nelerdir?
ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), rezene tohumu çayının genel olarak güvenli olduğunu kabul etmektedir . Ancak, çocuklara çok miktarda rezene vermeden önce bir çocuk doktoruna danışmak en iyisidir. Bu durum özellikle kolik hastası bebeklerini rezene tohumu çayı ile yatıştırmayı planlayan ebeveynler için geçerlidir.
Fetüsün büyümesini ve gelişimini olumsuz yönde etkileyebilecek fitoöstrojenler içerdiğinden hamile kadınlar için güvenli olmayabilir.
Havuç-maydanoz-kereviz bitki ailesine aittir. Bu nedenle, havuç alerjisi olanların rezene alerjisi olma olasılığı çok yüksektir. Bu durum aynı zamanda, anason, yaban havucu, kimyon ve kişniş gibi söz konusu bitki ailesindeki diğer sebzeler ve otlar için alerjisi olanlar için de geçerlidir.
Rezene Çayı Nasıl Demlenir?
Çayı ezilmiş veya hatta öğütülmüş olgun rezene tohumlarından hazırlanır. Bu tür tohumlar, antispazmodik, antienflamatuar ve antibakteriyel/anti-mikrobiyal niteliklerinden sorumlu olduğu düşünülen anethole, fenchone ve estragol gibi uçucu yağ bileşikleri ile bol miktarda bulunur.
Çayını demlemek için 2 çay kaşığı ezilmiş ya da öğütülmüş rezene tohumu ve 1 bardak su kafidir. Kaynayan suya öğütülmüş rezene tohumları eklenmelidir. Yaklaşık 5 dakika kadar çayın demlenmesi beklenmelidir. Çay demini aldıktan sonra servis edilir. Dileyen kişiler çayın içine bal , miktar limon, ezilmiş veya rendelenmiş zencefil de ekleyebilir.
Yenidoğan bebeklere rezene çayı içirilir mi?
İlk 6 ay bebeklere anne sütü haricinde herhangi bir besin verilmemelidir. Ancak kolik şikayeti olan bebeklerde; uygun dozda, 1 haftaya kadar kullanımı muhtemelen güvenli olarak görülmektedir. Ayrıca rezenenin içerdiği östrogolün yüksek miktarı bebekler için güvenilir olmayabilmektedir. Bu nedenle kullanmadan önce mutlaka hekime danışılmalıdır.
Rezene Çayı süt yapar mı?
Çayı galaktagog olarak bilinen anne sütü salınımını arttırıcı etki gösterebilir.
Yatmadan önce rezene çayı içilmesinin zararı var mıdır?
Yatmadan önce rezene çayı içilmesinin bir sakıncası bulunmamaktadır. Aksine kaliteli bir uyku konusunda fayda sağlayabilir.
Rezene Çayı uyku yapar mı?
Çayı uykuyu düzenlemede önemli bir kimyasal olan melatonini arttırıcı etki göstermesi sebebiyle uyku kalitesini arttırabilmekte ve uykusuzluğa iyi gelebilmektedir.
Emziren anneler rezene çayı içebilir mi?
Emziren annelerde rezene çayı kullanımı güvenli olmayabilmektedir. Bazı yeni doğan ve anne sütü alan bebeklerde annenin tükettiği bitki çayından dolayı sindirim sistemi hasarı rapor edilmiştir. Tüketimin günde 1-2 fincan ile sınırlandırmasına özen gösterilmelidir.
Rezene Çayı ne kadar içilmeli?
Bitki çayları gün içerisinde toplam 2-3 kupadan fazla içilmemelidir.
Rezene Hamilelikte tüketilebilir mi?
Hamilelikte rezene çayı tüketiminin güvenli olduğu henüz bilimsel olarak kanıtlanmadığından doktora danışılması daha sağlıklı olacaktır.
Çayı ne zaman içilmeli?
Günün herhangi bir saatinde tüketilebilir.
Rezene Çayı tansiyonu yükseltir mi?
Kan basıncını düzenleyerek tansiyonu normal değerler arasında tutmaya yardımcı olur.
Rezene Çayı gaza iyi gelir mi?
Spazm önleyici ve gazı rahatlatıcı etkiye sahiptir.
Rezene Çayı kabızlığa iyi gelir mi?
Bağırsak hareketlerini düzenleyerek kabızlığın giderilmesine yardımcı olur.
